Okullarda kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi nasıl yapılır?
Öncelikle Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimi nedir? Sorusuna cevap arayalım:
07.07.2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği(ÖEHY)nin Tanımlar ve kısaltmalar başlığı altında düzenlenmiş 4.maddesinde: Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimi :” ö)Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları: Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla bu bireylere destek eğitim hizmetleri de sunularak akranlarıyla birlikte tam zamanlı ya da özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak verilen eğitimi,” şeklinde tanımlanmıştır.
KAYNAŞTIRMA/BÜTÜNLEŞTİRME EĞİTİMİ NASIL BAŞLAR?
Konu ile ilgili yasal mevzuata baktığımızda;
ÖEHY nin; Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama ile İzleme Süreci, Eğitsel değerlendirme ve tanılama esasları başlığı altında düzenlenmiş 7.madde 3.fıkra (a ve b) bendlerinde ;
“(3) Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Eğitsel değerlendirme ve tanılama uygun ortamda, bireyin(öğrencinin) özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla yapılır. Sağlık sorunları nedeniyle RAM’a gelemeyecek durumda olanların eğitsel değerlendirme ve tanılamasıyla ilgili iş ve işlemler bu bireylerin bulunduğu ortamlarda yapılır.
b) Eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitim ihtiyacı olduğu tespit edilen bireyler, Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu düzenlenerek uygun eğitim ortamına ve özel eğitim hizmetine yönlendirilirler. Resmî özel eğitim okuluna, özel eğitim sınıfına ya da tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitime yönlendirilen öğrenciler için (ÖEHY EK-1) Rapor, 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında hizmet sunan özel eğitim kurumlarında destek eğitim almasına karar verilen öğrenciler için (ÖEHY EK-2) Rapor düzenlenir.”
Hükümlerinin olduğu görülmektedir.
Buna göre;bireyin(öğrencinin)Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimi alması için RAM tarafından düzenlenen Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporu ( ÖEHY EK-1) düzenlenmesi ve bu raporda bireyin(öğrencinin) Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimine yönlendirilmesi gerekmektedir.
Bireyin(öğrencinin) eğitim kademelerindeki geçişlerinde de bu raporun yenilenmesi gerekir. (ÖEHY Madde:9/1-a)
KAYNAŞTIRMA/BÜTÜNLEŞTİRME EĞİTİMİ NERELERDE VERİLİR?
Konu ile ilgili yasal mevzuata baktığımızda:
ÖEHY nin; Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim başlığı altında düzenlenmiş 22.maddesinde ;
“(1) Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu doğrultusunda her tür ve kademedeki eğitimlerini kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla sürdürebilirler.
(2) Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler, kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı veya özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak sürdürebilirler.
(3) Okul öncesi eğitim, ilköğretim ya da mesleki ve teknik eğitim programlarının uygulandığı özel eğitim okullarında kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim verilebilir.”
Hükümlerinin olduğu görülmektedir.
Buna göre : Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler(öğrenciler) her tür yani resmi ve özel ve kademedeki, yani okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında eğitimlerini kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla sürdürebilirler.
Yine, özel eğitim ihtiyacı olan birey(öğrenci), kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı veya bazı dersleri özel eğitim sınıflarında, geri kalanları akranları ile birlikte aynı sınıfta alarak yarı zamanlı olarak sürdürebilirler.
Bu konuda ki yönlendirme RAM tarafından düzenlenen Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporunda yapılır.
Aynı zamanda, okul öncesi eğitim, ilköğretim ya da mesleki ve teknik eğitim programlarının uygulandığı özel eğitim okullarında da kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim verilebilir.
KAYNAŞTIRMA/BÜTÜNLEŞTİRME EĞİTİMİNE NASIL BAŞLANIR?
Herhangi bir eğitim kurumuna Kaynaştırma eğitimi için Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporunda yönlendirme yapılmış bir birey(öğrenci) kayıt şartları uygun bir kuruma kaydını yaptırabilir.
Bu şekilde öğrencisi olan kurumda (ÖEHY Madde 22/4) Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) Geliştirme Birimi zorunludur. Bu birim (ÖEHY Madde 22/47) ye göre kurulur ve (ÖEHY Madde 22/48) de belirtilen görevleri yapar.
ÖEHY nin Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim başlığı altında düzenlenmiş 23. Maddesinde:
“– (1) Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim hizmetlerinin sunulmasında aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Öğrenciler, kayıtlı bulundukları okulda uygulanan eğitim programını takip ederler. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır.
b) Ortaöğretimi tamamlayan öğrencilere akranlarına verilen diploma düzenlenir.
c) Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan okullarda özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için uygun ortam düzenlemeleri yapılır ve destek eğitim odası açılır.
ç) Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulaması yapılan okullarda özel eğitim ihtiyacı olan bireyler gelişim özellikleri de dikkate alınarak sınıflara eşit sayıda ve her bir şubede 2 öğrenciyi geçmeyecek şekilde yerleştirilir. Ancak bu sayı birleştirilmiş sınıf uygulaması yapılan okullarda ihtiyaç doğrultusunda artırılabilir.
d) Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan özel eğitim okullarında sınıf mevcutları 5’i özel eğitim ihtiyacı olan birey olmak üzere okul öncesi eğitimde en fazla 14; diğer kademelerde 15 öğrenci olacak şekilde oluşturulur.”
Hükümleri yer almaktadır.
Bunlara göre; Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimde;
Bireyler (öğrenciler), hangi kurumda kayıtlı ise o okulda uygulanan eğitim programına tabi olacaklar, BEP lerde bu programa göre hazırlanacaktır. Örneğin, birey(öğrenci) ortaokul 5.sınıfta ise, İlköğretim 5.sınıf ders programları esas alınacaktır.
Burada bu uygulamanın Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla yapılacak eğitimde olduğu unutulmamalıdır.
Yarı zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla yapılacak eğitimde ise, bireyin (öğrencinin) bazı derslerini özel eğitim sınıflarında alacağından, bu dersler de, bu sınıflar için düzenlenmiş ders programları dikkate alınarak BEP hazırlanacaktır. Bu durumda olan bireyin(öğrencinin) genel sınıf ortamında alacağı eğitimler için yine genel ders programları dikkate alınarak ayrıca BEP hazırlanacaktır.
KAYNAŞTIRMA YOLUYLA EĞİTİMDE “BEP” NASIL HAZIRLANIR, “BEP” DE NELER BULUNUR?
ÖEHY nin; Okul ve Kurumlardaki Kurullar, Komisyonlar, Birimler, Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme biriminin görevleri başlığı altında düzenlenmiş 48.maddesine göre; BEP geliştirme birimi BEP i hazırlar, uygulanmasını izler, değerlendirir, gerekiyorsa değişikler yapar. Eğitim ortamlarının düzenlenmesi, materyal geliştirilmesi ve temini konusunda okul yönetimine ve öğretmenlere önerilerde bulunur.
Bu bağlamda;BEP hazırlanmadan önce birey(öğrenci) için düzenlenmiş EK-1 Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporunda yer alan; Yönlendirme Kararını ve Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporu ekinde varsa Eğitim Planındaki; Öğrencinin; Eğitim Performansı, İhtiyaçlar ve Yıllık Amaçlarının çok iyi incelenmesi gerekir.
Bilindiği gibi Eğitim Planı ÖEHY nin 7.Madde/2-c gereğince bir defa hazırlanır. Süresi biterse yeniden hazırlanabilir. Kaynaştırma/Bütünleştirme yolu ile eğitim önerilerine yer verilen Özel Eğitim Kurulu Değerlendirme Raporunda genel olarak Eğitim Planları hazırlanmamaktadır. Halbuki kaynaştırma eğitimi için; Bireyin(öğrencinin) eğitim performansı, ihtiyaçlarının belirlenmesi çok önemlidir. Eğer Eğitim Planı yoksa veya süresi bitmiş ise bu bireyler(öğrenci) için her yıl BEP Geliştirme Birimi tarafından Eğitim Planı hazırlanmalıdır.
Bunu yaparken; eğer birey(öğrenci) okulun genel programını takip ederek tam zamanlı kaynaştırma yolu ile eğitim alacaksa aşağıdaki yol takip edilebilir:
a)Bireyin(öğrencinin) kayıtlı olduğu sınıftan bir önceki sınıfın, gerekiyorsa daha alt sınıfların , özellikle ifade ve beceri dersleri olarak kabul edilen Türkçe ve Matematik ders programlarına veya bu derslerin Destek Eğitim Programlarındaki ilgili modüllerde yer alan davranışlara göre hazırlanmış kontrol listeleri hazırlanarak kaba değerlendirme yapılır. Burada esas olan; bireyin (öğrencinin) günlük hayatında gerekli olan dil ve matematik alanındaki performans ve ihtiyaçlarının belirlenmesidir. Bu değerlendirme sonunda bireyin(öğrencinin), anlama, anlatım, yazma ve konuşma alanları ile matematik becerileri konusunda performansı ve ihtiyaçları ortaya çıkacaktır.
.
Burada şunun bilinmesinde yarar vardır; Kaynaştırma/Bütünleştirme yolu ile eğitim verilmek istenen bireylerde(öğrencilerde) asıl kazandırılmak istenen günlük hayatını devam ettirecek iletişim ve ifade ve günlük hayatını kolaylaştıracak becerilerdir. Bu davranışlar en temel ihtiyaçlardır. Bireyin(öğrencinin) bu davranışları kazanmasında diğer derslerdeki çalışmalar bir araçtır. Örneğin, Hayat Bilgisi Dersinde veya Fen Bilimleri dersinde seçilecek bir davranış ve bu davranışın kazandırılması için yapılacak öğretim çalışmaları; o konudaki akademik bilgiyi içermekle birlikte, bireyin (öğrencinin) hem ifade becerisini hem de matematiksel becerilerinin geliştirmesine de katkıda bulunmalıdır.
İşte öğretmenlerimizin okuttukları derslere için hazırlanan BEP deki seçecekleri davranışların seçiminde, uygulanmasında ve ayıracakları sürenin belirlenmesinde; hem bireyin(öğrencinin) kendi dersleri için kazanacağı akademik başarı, hem de bu çalışmayı araç kabul ederek öğrencinin ifade ve matematiksel becerilerinin geliştirilmesi birlikte düşünülmelidir.
b)Bireyin(öğrencinin) ailesi ve kendisi ile yakın ilişkide bulunan çevresi ile işbirliği yapılarak; olumlu olumsuz uyarıcılar,eşyalar, ortamlar, kişiler, renkler, yiyecekler,içecekler, çiçekler, isimler, şarkılar, giysiler, filmler, alışkanlıklar, günlük hayat düzeni, takıntılar, beslenme düzeni, toplum içindeki uyumu, hastalıkları, kullandığı ilaçlar, pekiştireçler, v.s konusunda mutlaka bilgiler alınmalı ve eğitim sırasında bu bilgilerden yararlanılmalıdır.
c)Aynı zamanda (b) bendinde belirtilen konularda eğitim sürecinde kurum içindeki herkes tarafından gözlemler yapılarak değerlendirmek üzere notlar alınmalıdır.
Yukarıda bahsedilen kaba değerlendirme sonuçları ve bilgiler, BEP yapılması konusunda temel teşkil edecektir.
Ayrıca: BEP de aşağıdaki bilgileri de yer almalıdır. ; (ÖEHY Madde 20)
1-Öğrencinin kişisel bilgileri,
2-Bireyin(öğrencinin) eğitiminden sorumlu öğretmenlerin; hangi derste, hangi uzun dönemli amaçlara ulaşmak için, hangi dersin genel programında yer alan konularda hangi kazanımları gerçekleştirileceği,
3-Bu kazanımların gerçekleştirilmesi sırasında hangi yöntem ve teknikler ve hangi materyallerin kullanılacağı,
5-Bu eğitim etkinliklerine yıl boyunca ne kadar süre ayrılacağı ve davranışlara ne kadar süre ayrılacağı,
4-Hangi eğitim ortamlarının kullanacağı,
Bu şekilde hazırlanan BEP uygulanmak üzere görevli bütün eğitim personelinde bulunur ve BEP Geliştirme Birimi yeniden düzenlemeler eklemeler yapmak ve süreci değerlendirmek üzere belirli aralıklarla toplantılar yapar. Yapılan toplantılarda yapılan görüşmeler ve alınan kararlar birlikte imza altına alınır.
Kaynaştırma/Bütünleştirme süreci içinde, BEP Geliştirme Birimi kararı ile, gerekiyorsa ÖEHY nin 25.maddesine göre açılan Destek eğitim odasında da ilgili madde çerçevesinde eğitim verilebilir.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNDE BAŞARININ DEĞERLENDİRİLMESİ NASIL YAPILIR?
Başarının değerlendirilmesi konusunda aşağıda yer alan yönetmelik hükümlerine göre hareket edilmelidir:
ÖEHY nin Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamalarında başarının değerlendirilmesi başlığı altında düzenlenmiş 24.maddesinde yer alan:
“– (1) Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesinde kayıtlı olduğu okulda uygulanan mevzuatın yanında aşağıdaki hususlar da dikkate alınır:
a) Öğrencilerin başarıları BEP’lerine göre değerlendirilir.
b) Tüm ölçme ve değerlendirme süreçlerinde öğrencilerin yetersizlik türü, gelişim özellikleri ve eğitim performansları doğrultusunda süre, ortam, yöntem, cihaz ve materyallerde düzenlemeler yapılarak gerekli tedbirler alınır.
c) Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için merkezi sistem sınavlarında gerekli tedbirler alınır.
ç) İşitme yetersizliği, zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler, her tür ve kademede velinin yazılı talebi ve BEP geliştirme biriminin kararı doğrultusunda yabancı dil dersinden muaf tutulabilirler. Bu öğrenciler merkezi sistem sınavlarında, yabancı dil dersi sınavından muaf tutulurlar. Öğrencilerin yabancı dil dersinden muaf olma durumu okul yönetimi tarafından e-Okul sistemine işlenir.
d) Görme yetersizliği olan öğrenciler için resim, şekil ve grafik içeren sorular kabartma olarak, betimlenerek veya bu soruların yerine eş değer sorular hazırlanarak değerlendirme yapılır.
e) Motor becerilerde yetersizliği olan öğrenciler velinin yazılı talebi doğrultusunda motor beceri gerektiren derslerin uygulamalı bölümlerinden muaf tutulurlar.
f) Öğrencilere, velinin yazılı talebi ve BEP geliştirme biriminin kararı doğrultusunda ilkokulda bir defaya mahsus olmak üzere sınıf tekrarı yaptırılabilir.”
BÜTÜNLEŞME NEDİR?
Bütünleştirme; farklılığı ne olursa olsun bütün fertlerin yaşamsal, sosyal, eğitimsel, kültürel fırsat ve çalışmalardan herkesin eşit şekilde yararlanması olarak tanımlanmıştır. (MEB Ö.E.R.H.G.Md. WEP Sitesi. Kavram ve Eğitim Uygulamaları)
Bu tanıma göre; kaynaştırma eğitimine yönlendirilen bireyin(öğrencinin) okuldaki her türlü eğitimsel, sosyal ve kültürel faaliyetlerden yararlandırılması gerekmektedir. Bu konularda nasıl bir yol izleneceği BEP Geliştirme Birimi tarafından okul yönetimi ve öğretmenlerle işbirliği içinde kararlaştırılmalıdır. Gerektiğinde ailenin de katkısı sağlanmalıdır.
KAYNAŞTIRMA/BÜTÜNLEŞTİRME ÇALIŞMALARINDA ÖĞRETMENLER PLAN YAPMALI MIDIR?
Milli Eğitim Bakanlığının (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı) 14.09.2022 tarih ve E-67951427- 10.04-57696545 sayılı yazısı ile yürürlüğe giren MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI EĞİTİM VE ÖĞRETİM ÇALIŞMALARININ PLANLI YÜRÜTÜLMESİNE İLİŞKİN YÖNERGE’sine göre: öğretmenlerin okutacağı derslerle ilgili yapacakları her tür planlamalarda özel eğitim ihtiyacı olan birey(öğrenci) için hazırlanan BEP e göre yapacakları çalışmalara yer vermek zorundadırlar.
Daha fazlası için: http://mevzuat.gov.tr/ Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği
Geniş Bilgi için: http:/okulgazetesi.net/Özel Eğitim